Tiêu chí và ý nghĩa của việc phân loại ma túy: Nhận biết đúng để phòng chống hiệu quả

Việc phân loại ma túy không chỉ giúp cơ quan chức năng kiểm soát và xử lý tội phạm hiệu quả, mà còn là cơ sở quan trọng để cộng đồng hiểu rõ tác hại, từ đó chủ động phòng tránh và bảo vệ bản thân. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nắm rõ các tiêu chí phân loại ma túy phổ biến hiện nay cùng những ý nghĩa thiết thực của từng cách phân loại.

Ma túy là gì?

Ma túy là những chất gây nghiện và/hoặc chất hướng thần, tác động lên hệ thần kinh trung ương, có khả năng làm thay đổi tâm trạng, hành vi, cảm xúc và nhận thức của người sử dụng. Tại Việt Nam, các chất ma túy và tiền chất ma túy được quy định cụ thể trong Nghị định 57/2022/NĐ-CP và Nghị định 90/2024/NĐ-CP. Tính đến nay, có gần 700 chất ma túy và tiền chất ma túy được liệt kê trong danh mục của Chính phủ.

1. Phân loại ma túy theo nguồn gốc

Phân loại này dựa trên cách thức hình thành của các chất ma túy:

• Ma túy tự nhiên: Có nguồn gốc hoàn toàn từ thực vật như cần sa, thuốc phiện, lá coca, lá khát, nấm ảo giác (nấm ma thuật)...
• Ma túy bán tổng hợp: Được chiết xuất từ chất tự nhiên rồi kết hợp với hóa chất để tạo thành heroin, morphine, cocaine,...
• Ma túy tổng hợp: Do con người tổng hợp hoàn toàn bằng hóa học như ma túy đá (Methamphetamine), thuốc lắc (MDMA), cỏ Mỹ, LSD, ketamine,...

Ý nghĩa:

• Ưu điểm: Giúp nhận diện, phân biệt các loại ma túy trong nghiên cứu và đấu tranh phòng chống hiệu quả hơn.
• Hạn chế: Không hỗ trợ tốt trong điều trị nghiện hay xử lý vi phạm pháp luật.

2. Phân loại ma túy theo tác động dược lý

Cách phân loại này dựa vào tác động của chất ma túy đến cơ thể và tâm thần người dùng:

Các nhóm chính:

• Nhóm chất gây yên dịu: Làm giảm hoạt động thần kinh, gây buồn ngủ, thư giãn như morphine, benzodiazepine, rượu,...
• Nhóm chất kích thích: Làm tăng nhịp tim, tăng tỉnh táo như methamphetamine, cocaine, caffeine...
• Nhóm gây ảo giác: Gây cảm giác, hình ảnh, âm thanh không có thực như cần sa, LSD, nấm thần...
• Nhóm vừa gây yên dịu vừa ảo giác: Tạo cảm giác thư giãn lẫn hoang tưởng như ketamine, dung môi bay hơi (keo, xăng, sơn,...)
• Nhóm vừa gây kích thích vừa ảo giác: Gây trạng thái hưng phấn lẫn ảo giác như thuốc lắc (MDMA), mephedrone,...

Ý nghĩa:

• Ưu điểm: Hữu ích trong y học, giúp nhận diện và điều trị rối loạn tâm thần do lạm dụng ma túy.
• Nhược điểm:
  • Khi sử dụng nhiều chất cùng nhóm sẽ tăng cường tác động nguy hiểm.
  • Dùng đa chất khác nhóm có thể gây lệ thuộc phức tạp, khó điều trị và dễ tử vong.

3. Phân loại ma túy theo quy định pháp luật

Cách phân loại này chia ma túy thành ba nhóm chính theo tính hợp pháp và mục đích sử dụng:

• Chất gây nghiện hợp pháp: Rượu, bia, thuốc lá, cafein – tuy hợp pháp nhưng vẫn có khả năng gây nghiện và ảnh hưởng đến sức khỏe.
• Chất gây nghiện có kiểm soát: Dùng trong y tế và được kê đơn như morphine, methadone, benzodiazepine.
• Chất gây nghiện bất hợp pháp: Những chất thuộc danh mục cấm theo quy định của pháp luật Việt Nam.

Ý nghĩa:

• Ưu điểm: Là cơ sở pháp lý rõ ràng để cơ quan chức năng xử lý tội phạm ma túy, kiểm soát chất cấm.
• Nhược điểm: Một số chất ma túy mới xuất hiện nhưng chưa được cập nhật kịp vào danh mục gây khó khăn trong quản lý.

Tại sao cần hiểu rõ cách phân loại ma túy?

• Giúp nhận biết: Phân biệt rõ ràng các nhóm chất để không vô tình sử dụng hoặc tiếp xúc.
• Bảo vệ bản thân: Có kiến thức để phòng tránh nguy cơ lạm dụng, đặc biệt là giới trẻ.
• Hỗ trợ phòng chống ma túy trong cộng đồng: Nâng cao nhận thức giúp phối hợp hiệu quả với các chương trình tuyên truyền, can thiệp, và hỗ trợ người cai nghiện.

Việc phân loại ma túy không chỉ mang tính khoa học mà còn là công cụ quan trọng trong công tác phòng, chống và điều trị nghiện. Mỗi chúng ta cần hiểu rõ và chủ động trang bị kiến thức này để bảo vệ chính mình, gia đình và cộng đồng khỏi những hệ lụy khôn lường do ma túy gây ra.

VIỆN PSD