Chống tái nghiện bằng trị liệu tâm lý: Hướng đi hiệu quả giúp người cai nghiện làm lại cuộc đời

Trị liệu tâm lý là một trong những “chìa khóa” quan trọng trong hành trình chống tái nghiện ma túy, giúp người cai nghiện vượt qua cơn thèm, kiểm soát cảm xúc và tìm lại mục tiêu sống. Khi nói đến cai nghiện ma túy, nhiều người thường nghĩ ngay đến việc điều trị bằng thuốc hoặc các biện pháp y tế. Tuy nhiên, chỉ điều trị y học thôi là chưa đủ. Một trong những yếu tố then chốt giúp người nghiện không tái sử dụng ma túy chính là trị liệu tâm lý – phương pháp giúp họ nhận diện nguyên nhân sâu xa dẫn đến nghiện và xây dựng nội lực để thay đổi.

Trị liệu tâm lý là gì?

Trị liệu tâm lý trong chống tái nghiện là quá trình hỗ trợ người đã từng sử dụng ma túy hiểu rõ hành vi, cảm xúc của bản thân, từ đó kiểm soát các tác nhân gây thèm ma túy, tránh tái sử dụng và duy trì lối sống lành mạnh. Khi kết hợp với thuốc và hỗ trợ xã hội, trị liệu tâm lý giúp tăng tỷ lệ cai nghiện thành công và bền vững.

Vai trò của trị liệu tâm lý trong chống tái nghiện

Trị liệu tâm lý giúp người cai nghiện:

Hiểu được nguyên nhân gây nghiện như stress, trầm cảm, sang chấn tâm lý, cảm giác cô đơn…
Học cách kiểm soát cảm xúc và hành vi, thay vì tìm đến ma túy như một cách giải tỏa.
Tăng khả năng đối mặt với cám dỗ, tránh xa những tình huống nguy cơ.
Khơi dậy động lực sống, phục hồi nhân cách, ước mơ và sự tự tin sau cai nghiện.

Những phương pháp trị liệu tâm lý phổ biến

Dưới đây là các liệu pháp thường được áp dụng trong điều trị cai nghiện:

1. Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT)

Giúp người cai nghiện nhận diện những suy nghĩ tiêu cực như: “Tôi không thể sống nếu thiếu ma túy”.
Học cách ứng phó với căng thẳng, cảm xúc tiêu cực bằng phương pháp lành mạnh.
Tập tránh xa các yếu tố gây kích thích cơn thèm.

2. Liệu pháp hành vi

Tăng cường hành vi tích cực, loại bỏ thói quen xấu liên quan đến chất gây nghiện.
Thực hành giải mẫn cảm có hệ thống, tức là xác định và từng bước kiểm soát các tác nhân gây tái nghiện.

3. Phỏng vấn tạo động lực (Motivational Interviewing - MI)

Gợi mở và củng cố động lực nội tại để người nghiện chủ động thay đổi.
Tôn trọng người bệnh, lắng nghe và đồng hành thay vì áp đặt.
Hướng dẫn xây dựng kế hoạch hành động rõ ràng, khả thi.

4. Liệu pháp nhóm (Group therapy)

Người cai nghiện chia sẻ và nhận được sự đồng cảm từ người cùng hoàn cảnh.
Tạo cảm giác không cô đơn, học hỏi lẫn nhau, tăng tính cam kết phục hồi.
Được theo dõi, hỗ trợ trong môi trường an toàn.

5. Liệu pháp gia đình

Hướng dẫn người thân hiểu rằng nghiện là một căn bệnh, không phải sự “hư hỏng”.
Tăng cường giao tiếp và gắn kết trong gia đình.
Xây dựng môi trường tích cực, hỗ trợ người cai nghiện sau điều trị.

Điều kiện để trị liệu hiệu quả

Người cai nghiện cần chủ động và sẵn sàng thay đổi.
Phải có chuyên gia tâm lý giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiện chất.
Kết hợp đa phương pháp: tâm lý, y tế, xã hội (ví dụ như dùng thuốc hỗ trợ giảm lo âu, hỗ trợ nghề nghiệp…).

Một số kỹ thuật hỗ trợ phổ biến

Viết nhật ký cảm xúc để nhận diện các tình huống và cảm xúc gây thèm ma túy.
Thiền và hít thở sâu để kiểm soát căng thẳng, lo âu và xoa dịu cơn thèm.
Thiết lập mục tiêu nhỏ mỗi ngày giúp tăng sự tự tin và cảm giác thành công.
Luyện tập “nói không” để từ chối ma túy một cách dứt khoát, mạnh mẽ.

Đừng chờ đợi – hãy tìm sự giúp đỡ đúng lúc

Nếu bạn hoặc người thân đang đối mặt với vấn đề nghiện ma túy, đừng ngần ngại tìm đến các chuyên gia để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời. Viện PSD với đội ngũ chuyên gia tâm lý – xã hội giàu kinh nghiệm luôn sẵn sàng đồng hành, giúp bạn hoặc người thân thoát khỏi vòng luẩn quẩn của tái nghiện và tìm lại cuộc sống tích cực.

VIỆN PSD