PSD VÀ PHƯƠNG PHÁP CHỐNG TÁI NGHIỆN MA TÚY: CƠ SỞ HÌNH THÀNH PHƯƠNG PHÁP (TIẾP THEO)

Động cơ dẫn tới tình trạng tái nghiện chính là sự căng thẳng tâm lý và nhu cầu giải tỏa căng thẳng đó. Đây cũng chính là biểu hiện của sự lệ thuộc tâm lý ở người nghiện ma túy.

2.1.1.Nguyên nhân tái nghiện

Có một bộ phận không nhỏ người nghiện ma túy khi nhận ra tác hại của ma túy và khao khát muốn thoát khỏi sự lệ thuộc vào nó. Tuy nhiên, con đường đấu tranh chống lại ma túy của họ không hề dễ dàng. Họ bị rơi vào vòng luẩn quẩn: Quyết định cai ma túy - Không cai được - Lại cai - Lại không cai được… Chu kỳ này cứ thế diễn ra giằng co với sự khốn đốn về tinh thần, đau đớn về thể xác, kiệt quệ về tài chính. Việc không thắng nổi sự cám dỗ của ma túy đẩy họ vào tình trạng khủng hoảng tinh thần trầm trọng, khiến họ vừa tự hủy hoại mình vừa gây tổn hại đến gia đình và xã hội bởi những hành vi thiếu lý trí.

Tái nghiện là biểu hiện đặc thù cho tính bệnh lí trong hành vi nghiện ma túy của người sử dụng. Trước nay, khi đề cập đến tính bệnh lí trong hành vi ma túy, người ta thường nhắc đến sự lệ thuộc về mặt thể chất do nghiện ma túy bởi đây là những dấu hiệu bên ngoài, dễ nhận biết. Nhưng trên thực tế, tính bệnh lí của nó thể hiện sâu sắc và gây khó khăn lớn trong việc cai nghiện và chống tái nghiện là do sự lệ thuộc về mặt tâm lý trong hành vi ma túy. Chừng nào chưa giải quyết được sự lệ thuộc này, chừng đó con đường trở về của người nghiện ma túy vẫn thiếu tính bền vững, vô cùng chông chênh và gieo neo. Phần này sẽ trình bày nguyên nhân dẫn đến tái nghiện ma túy được PSD phát triển dựa trên quan điểm Lý thuyết Hệ thống chức năng.

Sơ đồ 2: Cơ chế tái nghiện ma túy

Hệ thống chức năng mang tính bệnh lí ở người nghiện ma túy, như đã trình bày trong sơ đồ của phần trước, được thể hiện ở sự lệ thuộc về mặt thể chất và sự lệ thuộc về mặt tâm lý. Sự lệ thuộc thể chất vào ma túy thể hiện ở chỗ nếu ngừng sử dụng, hội chứng cai sẽ xuất hiện với những triệu chứng như: cơ thể mệt mỏi, đau nhức… Tuy nhiên, sau giai đoạn cắt cơn khoảng từ 7 - 15 ngày (lâu nhất là 30 ngày), tùy thuộc vào lượng ma túy đã được dung nạp, cơ chế tự điều chỉnh trong một số hệ thống chức năng sẽ dần được ổn định trở lại. Do đó, hội chứng cai dần biến mất đồng nghĩa với sự lệ thuộc về thể chất không còn.

Sự lệ thuộc của tâm lý vào ma túy thể hiện ở chỗ người nghiện sau khi cắt cơn, không còn sự lệ thuộc về thể chất nhưng vẫn nhớ đến những cảm giác hưng phấn, dễ chịu do ma túy mang lại. Bởi với người nghiện, chỉ ma túy mới có khả năng đem đến những “phần thưởng” đúng như họ mong muốn - những khoái cảm, hưng phấn do phê ma túy. Căng thẳng tâm lý có thể là nguyên nhân dẫn đến hành vi sử dụng ma túy trong những lần đầu tiên, nhưng một khi đã bị lệ thuộc vào ma túy thì nó trở thành nguyên nhân căn bản dẫn tới hành vi tái nghiện. Sự căng thẳng tâm lý thường được người nghiện loại bỏ bằng cách sử dụng ma túy để đạt đến trạng thái thư giãn khi các chất ma túy còn tác dụng.

(ảnh minh họa)

Cấu trúc hệ thống chức năng cho phép giải thích cơ chế hình thành căng thẳng tâm lý ở người nghiện, xác định căng thẳng tâm lí của người nghiện là kết quả của sự thường xuyên không thống nhất trong cấu trúc chất nhận kết quả hành động của hệ thống chức năng ở cấp độ ngôn ngữ tình cảm giữa các thông số kết quả yêu cầu và thông số kết quả thỏa mãn yêu cầu. Trong các tình huống căng thẳng, sự không phù hợp trong cấu trúc của các chất nhận kết quả hành động giữa các thông số của kết quả yêu cầu và thông số kết quả đạt được để thỏa mãn các yêu cầu trong hệ thống chức năng ở cấp độ tổ chức ngôn ngữ tình cảm dẫn đến sự tăng cường các cảm xúc tiêu cực. Việc không thỏa mãn nhu cầu kéo dài dẫn đến sự căng thẳng. Sự căng thẳng trường diễn dẫn đến việc sử dụng ma túy để nhằm giảm căng thẳng.

Như vậy, động cơ dẫn tới tình trạng tái nghiện chính là sự căng thẳng tâm lý và nhu cầu giải tỏa căng thẳng đó. Đây cũng chính là biểu hiện của sự lệ thuộc tâm lý ở người nghiện ma túy. Câu hỏi đặt ra là sự căng thẳng tâm lý ấy xuất phát từ đâu?

Trung tâm PSD

(Còn tiếp)