Thuốc lá điện tử - "cửa ngõ" dẫn đến ma tuý

Ngày càng nhiều học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông bị cuốn vào vòng xoáy của thuốc lá điện tử (TLĐT) – một sản phẩm tưởng chừng vô hại nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ trở thành “bản lề” dẫn tới hành vi sử dụng chất gây nghiện. Nhiều bậc cha mẹ gọi đến đường dây nóng của Viện Nghiên cứu và Ứng dụng phòng, chống ma túy PSD trong tâm trạng hoảng hốt, lo sợ khi phát hiện con em có biểu hiện sa sút học tập, thay đổi hành vi và giao du với những nhóm bạn sử dụng bóng cười, cần sa...

Thuốc lá điện tử là gì?

Thuốc lá điện tử (Electronic Nicotine Delivery Systems – ENDS), còn gọi là vape hay e-cigarette, là thiết bị sử dụng pin để đốt nóng dung dịch chứa nicotine và hóa chất tạo mùi, sinh ra khí aerosol để người dùng hít vào.

Mặc dù được quảng bá là “ít độc hại hơn thuốc lá truyền thống”, các nghiên cứu cho thấy TLĐT cũng chứa nhiều thành phần có khả năng gây nghiện và tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe.

Các loại thuốc lá điện tử phổ biến

Hiện nay, thị trường TLĐT tại Việt Nam xuất hiện tràn lan các sản phẩm dưới nhiều dạng:

• Dùng một lần: Giống điếu thuốc, không sạc hoặc bơm lại được, dùng đến khi hết pin hoặc dung dịch.

• Dùng nhiều lần (vape pen): Có thể thay hoặc nạp lại tinh dầu.

• Tank mods: Thiết bị có đầu đốt riêng, có thể điều chỉnh nhiệt độ, cho phép nạp lại dung dịch.

• Pod-mods: Sử dụng muối nicotine nồng độ cao, thiết kế nhỏ gọn, dễ mang theo và khó phát hiện.

Việc đa dạng hình thức, thiết kế bắt mắt và hương vị ngọt ngào khiến TLĐT trở nên đặc biệt hấp dẫn với giới trẻ, tạo tâm lý “thử cho biết” rồi dần lệ thuộc.

Mối nguy hại khôn lường

Dù không phải là thuốc lá truyền thống, TLĐT vẫn chứa nicotine – một chất gây nghiện mạnh có khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng tới não bộ trẻ vị thành niên, làm suy giảm trí nhớ, khả năng tập trung và điều tiết cảm xúc. Đặc biệt, não bộ dưới 25 tuổi dễ bị tổn thương do nicotine hơn người trưởng thành.

Ngoài ra, khi tinh dầu bị đốt ở nhiệt độ cao có thể sản sinh ra formaldehyde – chất gây ung thư, cùng nhiều độc tố khác như chì, arsenic, acetaldehyde và thậm chí là THC (Tetrahydrocannabinol) – hoạt chất chính trong cần sa.

Một số tinh dầu còn chứa hương liệu nhân tạo như diacetyl – chất gây viêm tiểu phế quản tắc nghẽn (bệnh "phổi bắp rang bơ"). Việc sử dụng TLĐT lâu dài có thể dẫn đến:

• Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính

• Hen suyễn, ung thư phổi

• Đột quỵ, suy tim, tăng huyết áp

• Ngộ độc nicotine cấp tính

• Suy giảm hệ miễn dịch

Chưa kể, đã có nhiều trường hợp cháy nổ pin TLĐT gây thương tích nặng nề, nhất là khi sạc không đúng cách hoặc thiết bị kém chất lượng.

Các em học sinh đang được xem trực quan các loại mô hình và dụng cụ sử dụng ma tuý trong một chương trình truyền thông, đào tạo PCMT của Viện PSD

“Cánh cổng” đến với ma túy và các chất hướng thần mới

Một trong những mối nguy lớn nhất hiện nay là tình trạng dùng TLĐT để hút tinh dầu cần sa hoặc pha trộn các chất hướng thần mới. Điều này khiến giới trẻ dễ dàng tiếp cận ma túy dưới vỏ bọc “vape mùi thơm” hoặc “tinh dầu thảo mộc”. Một số em học sinh sau khi hút TLĐT đã phải nhập viện trong tình trạng ngộ độc nặng, mê sảng, rối loạn hành vi.

TLĐT vì vậy không chỉ là một “thú chơi” thời thượng, mà đã trở thành bản lề dẫn dắt thanh thiếu niên dấn thân vào con đường nghiện ngập, nếu không được kiểm soát và ngăn chặn kịp thời.

Động thái pháp lý mạnh mẽ từ năm 2025

Nhận thấy mối hiểm họa từ TLĐT, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 173/2024/QH15, trong đó cấm hoàn toàn việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển, tàng trữ và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cùng các khí, chất gây nghiện từ năm 2025.

Đây là bước tiến quan trọng trong cuộc chiến bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ khỏi sự xâm lấn âm thầm của các chất gây nghiện thế hệ mới.

Cần sự vào cuộc quyết liệt từ gia đình và xã hội

Trong cuộc chiến phòng chống TLĐT và các chất gây nghiện, gia đình chính là tuyến phòng thủ đầu tiên. Cha mẹ cần theo dõi sát sao các biểu hiện bất thường của con em như: hay cáu gắt, học lực sa sút, giấu giếm các vật dụng lạ (vape, tinh dầu), có mùi khói thơm lạ trên quần áo...

Nếu phát hiện sớm, phụ huynh nên tiếp cận con bằng thái độ bình tĩnh, không trách mắng và liên hệ với các chuyên gia tại Viện PSD để được hỗ trợ, tư vấn phương pháp can thiệp phù hợp.

Lời kết

Thuốc lá điện tử đang được bọc dưới lớp vỏ “ít độc hại”, “hợp thời” để tiếp cận lớp trẻ một cách nhanh chóng và nguy hiểm. Đây chính là “kẻ giết người thầm lặng” đang gõ cửa từng gia đình, từng lớp học. Hãy cùng nhau hành động để loại bỏ thuốc lá điện tử ra khỏi đời sống học đường và môi trường sống của con trẻ.

Nói không với TLĐT – nói không với ma túy ngay từ gốc rễ!